تاریخچه شیرینی پزی و قنادی در ایران

قصد داریم شما را با تاریخچه شیرینی پزی کشور عزیزمان ایران آشنا کنیم. شیرینی پزی هنری جذاب و دوست داشتنی است که افراد زیادی به آن علاقه مند هستند. برای تهیه یک شیرینی دلچسب و خوشمزه شما نیاز به امکانات خاصی ندارید و می‌توانید آن را در منزل هم تهیه کنید. از مواد و لوازم قنادی مورد نیاز برای شیرینی پزی می‌توان به آرد، شکر، روغن و… اشاره کرد. این دسته از مواد معمولاً در هر خانه‌ای وجود دارند. هر سال ۸ خرداد روز جهانی بیسکویت افراد این مناسبت را در سراسر دنیا جشن می‌گیرند .

تاریخچه شیرینی پزی در ایران به دوران باستان بر می‌گردد. با مطالعه روی تاریخ شروع شیرینی پزی در ایران به نوعی کیک به نام”لاویش” می رسیم که در دوران قرن هفتم میلادی طبخ می دادند و محبوبیت زیادی داشت. در زمان هخامنشیان به دلیل دشوار بودن کشت گندم، مهم‌ترین ماده غذایی که مورد استفاده‌ی عموم بود جو بود. در آن زمان از جو به روش های مختلفی استفاده می شد.

این مطلب هم مطالعه کنید: طرز تهیه سریع ۳۱ شیرینی خانگی

یکی از روش‌های استفاده ی آن به این صورت بود که جو را نیم کوب می‌کردند؛ با شیر و انواع میوه مخلوط می‌کردند و مانند حریره می‌خوردند. همچنین آن را کاملا آسیاب می کردند و با آن نان و شیرینی جو می پختند .قرن نوزدهم قرن تحول انقلاب صنعتی بود که به دنبال آن (تاریخچه شیرینی پزی) تولید انواع کیک، شیرینی و بیسکویت رواج پیدا کرد . همین برهه از تاریخ بود که منجر به پخت انواع شیرینی های جدید امروزی شد.

شیرینی های معروف کشور ایران :

1. خوزستان: نوعی کلوچه سنتی وجود دارد که از مواد اولیه آن می‌توان به شیر، آرد و شکر اشاره کرد. لایه های این کلوچه معمولاً با خرما و حلوا کنجدی پر می‌شود. از شیرینی‌های معروف خوزستان می‌توان به رنگینک و شیرینی پادرازی بوشهری هم اشاره کرد .
2. یزد: این شهر کهن و سنتی ایران شیرینی های معروفی نظیر قطاب، کیک یزدی،باقلوا، پشمک یزدی، حاجی بادام و … تهیه می‌شوند. این شیرینی‌ها جز سوغاتی‌های این شهر هم محسوب می‌شوند .
3. کرمانشاه: شیرینی کاک، نان برنجی و نان خرمایی از معروف‌ترین و خوشمزه‌ترین شیرینی‌های این شهر محسوب می‌شوند و قدمت آنها به حدود ۲۰۰ سال پیش بازمی‌گردد .
4. قم: سوهان یکی از شیرینی‌های معروف دنیا است که آوازه آن در جهان به گوش هر کسی می رسد. سوهان از شکر، زعفران، روغن حیوانی و آرد جوانه گندم تهیه می‌شود و نام‌گذاری آن در زمان قاجار انجام پذیرفت.
5. رشت: از شیرینی های معروف در شهر می توان به رشته خوشکار، کلوچه فومن، نان پنجره‌ای و شیرینی کاکا، کدوحلوایی و… اشاره کرد .
6. اصفهان: شیرینی گز معروف است، این شیرینی با آرد مخصوص و مغزهای مختلف تهیه می‌شود؛ اما جالب است بدانید که تاریخچه شیرینی پزی گز به استان چهارمحال‌وبختیاری بازمی‌گردد و قدمت و تاریخچه آن به حدود ۴۵۰ سال پیش می‌رسد. استان‌های کرمان و یزد هم از این شیرین خوشمزه به‌عنوان سوغاتی استفاده می‌کنند.
7. شیراز: شیرینی کاک یا یوخه، ترحلوا، نان قندی، نان برنجی شیراز، مسقطی و شیرینی فسایی مشهور هستند. با توجه به کتاب مستطاب آشپزی می دانیم که مسقطی در گذشته در سبدهای کوچک برگ خرما قرار می‌گرفت. از بندر مسقط به سواحل ایرانی خلیج فارس و در نهایت بندرعباس و لنگه و میناب و بوشهر میفرستادند.

دیگر شیرینی های معروف ایران

از شیرینی های معروف می توان به برساق و قطاب از شیرینی های معروف لرستان اشاره کرد. قطاب کرمانی و کلمپه از شیرینی های معروف کرمانی هستند. ترکمن‌ها نیز شیرینی معروفی به نام بشمه یا بیشمه، تاتار چورک و قاتلما دارند.

باقلوای قزوینی، باقلوا گل رز قزوینی، شیرینی بهشتی، پادرازی، شیرینی نارگیلی، شیرینی نازک، شیرینی نان چرخی، قرابیه، شیرینی توت، گردویی پفکی، نان چای قزوینی، نان قندی و … از شیرینی هایی سنتی قزوین هستند. در شهر تبریز شما شاهد پخت انواع شیرینی های معروفی نظیر نوقا، لوز، قرابیه، اریس و ختایی هستید .

در تهران شیرینی های نظیر شیرینی شکری، گردویی، نارگیلی و… معروف هستند. شیرینی های محلی توتک و اگردک از شیرینی ها معروف کرج هستند. باسلوق سنتی (راحت الحلقوم) در شهر مراغه، ملایر و اراک جز شیرینی های معروف هستند. اغلب آن ها با شیره انگور، نشاسته، مغز بادام یا مغز هسته زردآلو و ادویه تهیه می شوند. راحت الحلقوم جدا از نامش، دستور پخت چندان آسانی ندارد و انواع سنتی و قدیمی آن حدود سه ماه طول می کشد تا آماده شود.

حلوا و نقل‌های بیدمشکی سوغات شهر ارومیه هستند و برای تهیه آنها از انواع مغز و چاشنی‌های معطر شیرین استفاده می‌شود. از این شیرینی‌ها جذاب محلی در مراسم عروسی، عید و آشتی‌کنان و… به وفور استفاده می‌شود. یکی شیرینی‌های معروف استان خراسان شیرینی زنجبیلی است. البته در مشهد شیرینی پادرازی و حلوای گل زرد نیشابوری نیز معروف هستند و در خراسان شمالی با شکر پنیر و آب نبات از مهمانان پذیرایی می شود.

تجکی، لندو و قتلمه در سیستان بلچستان تهیه می شوند. نان چای و باقلوای زنجانی جز شیرینی‌های معروف زنجان هستند. در اراک باسلوق، نان فطیر و نان قندی از سوغات مهم محسوب می‌شوند. در استان مازندران تاریخچه شیرینی پزی به شیرینی لطیفه، کلوچه محلی و شیرینی ساق عروس برمی‌گردد.

زمان پیدایش کیک تولد

کیک تولد نیز در همین قرن هفتم بین مردم گسترش پیدا کرد. از جمله کیک های مشهور آن زمان می توان به پای دونات و Battenberg اشاره کرد. جالب است بدانید که شیرینی پزی در آسیا قدمت طولانی تری از اروپا دارد . بررسی‌ها نشان می‌دهد که شیرینی اولین بار در رم باستان و قرون وسطی تهیه شد. جالب اینجاست که در این شیرینی ها از تخم مرغ و پودر مغز استفاده می کردند.

تولید انبوه کیک منجر شد تا مردم بیش از پیش به سمت انواع شیرینی و بیسکویت سوق داده شوند و از آن به عنوان یک میان وعده خوشمزه و در دسترس استفاده کنند. اغلب دستورهای آشپزی دوره رنسانس مربوط به کشور ایتالیا و قرن ۱۴ میلادی است. در این دستورهای پخت، انواع رسپی های جذاب برای تهیه انواع و اقسام شیرینی، بیسکویت و کوکی تنظیم شده بودند.

زمان پیدایش ویفر های کرم دار

در کشور فرانسه قرن چهاردهم، زمان قرن پیدایش انواع ویفر با کرم های خوشمزه بود و هنوز هم مشهورترین شیرینی پزهای دنیا فرانسوی ها هستند. در گذشته انواع محصولات قنادی در تنور و یا روی هیزم آماده می‌شد. به عقیده باستان شناسان اولین کیک ها در دوران باستان پخته شد و  اولین کیک‌های اسفنجی در قرن ۱۸ میلادی آماده‌سازی شد. در گذشته برای پف کیک فقط از تخم مرغ استفاده می کردند، اما به‌مرور بیکینگ پودر توانست جایگاه ویژه ای در دنیای جذاب شیرینی پزی و تاریخچه شیرینی پیدا کند .

از گذشته تا به امروز در هر منطقه از کشور ایران  شیرینی‌های خاصی پخته می شود که هرکدام به عنوان سوغات همان منطقه نیز کاربرد دارند. در ادامه به معرفی انواع شیرینی‌های سنتی و قدیمی مناطق مختلف ایران اشاره خواهیم کرد. شیرینی پزی در ایران قدمت طولانی دارد و شیرینی هر منطقه از ایران به شکل متفاوت و با دستور خاصی طبخ می شود.

نتیجه گیری:

شیرینی پزهایی که این طعم های فوق العاده را خلق کردند، تقریبا همه گمنام ماندند به جز یک نفر که در یزد زندگی می‌کرد. هنوز با این که از این دنیا رخت بربست اما نامش مترادف با کیفیت است. حاج خلیفه علی رهبر را نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا به خاطر شیرینی هایش می‌شناسند.

او کسی است که‌ سال ۱۲۹۵ خورشیدی در یزد کارگاهی کوچک راه انداخت و شیرینی های پرآوازه‌ای پخت. او را شاید بشود کسی دانست که به همتش امروز مردم ایران و جهان با لذت، لوزهای پسته‌ای، بادامی، بیدمشکی، نارگیلی، کیک‌های یزدی، حاجی‌بادام، قطاب، پشمک، آبنبات مغزی و سوهان آردی را در دهان می‌گذارند و از آن لذت می‌برند.